“Waarover men niet kan spreken, daarover moet men wel zwijgen.”
Wittgenstein over het onzegbare.
04-08-04
Prescript
Ik schrijf niet voor buitenstaanders maar voor goede verstaanders en ik hoop daarbij dat ik niet verkeerd begrepen wordt. Ik had gehoopt dat deze uitleg overbodig zou zijn maar ik voel me nu toch gedwongen dit te zeggen: als ik het in de grond oneens met iemand ben betekent dat voor mij niet dat ik geen bewondering of respect kan hebben voor die persoon of zijn gedachte. Ik beschouw opbouwende kritiek als een zuiverend middel dat de stinkende wonden van zachte heelmeesters voorkomt en niet als modder gooien. Wie dat onderscheid niet kan opmaken uit wat wij geschreven hebben is al helemaal niet instaat om te begrijpen wat de inhoud is van onze gedachtewisseling. Als je constateert dat het lijkt of wij intellectueel met modder gooien doet dit mij het volgende veronderstellen:
a) dat er wellicht ook een cultuurkloof heerst tussen onze opvattingen over de wijze waarop men in het algemeen een schriftelijk debat met elkaar voert waardoor je
b) misschien niet hebt begrepen dat we bijdragen aan het doel van deze briefwisseling zoals je die zelf hebt verwoord en
c) misschien niet ziet welk resultaat we reeds hebben geboekt.
Het is weliswaar jammer dat we vooralsnog niet toekomen aan een zoektocht naar betekenis of vormhybride (al moet je dit voor mij nog verder preciseren) maar het vaststellen van de positie die wij beiden innemen valt denk ik al aardig af te leiden uit wat we geschreven hebben en ik waardeer dit als een noodzakelijk begin. In hetgeen we nastreven is haast een slechte raadgever.
Beste Robin,
Ik vraag je niet om over religie te spreken maar over cultuur. Als ik een cursus zou volgen waarvan de cursusleider weigert te spreken over de inhoud van zijn cursus zou ik me bekocht voelen. Wanneer je nu stelt dat over de Islamitische cultuur niet te spreken valt omdat ze een uitdrukking is van iets waarvan ik niet geproefd heb voel ik me net zo, wat behelst dan de 'omgekeerde integratie cursus?'.
Ik heb dan niet het gevoel dat je modder gooit maar dat je uitspraken doet die ik niet begrijp omdat ze tegengesteld lijken met eerdere uitspraken die je deed. Als je geen onderscheid maakt tussen godsdienst en cultuur, tussen datgene wat alleen individueel gekend kan worden en datgene waarvan men empirisch kan vaststellen dat zij bestaat (cultuur, kunstwerken) kunnen wij inderdaad niet verder spreken.
Ik zal nu aanvangen met het daadwerkelijk beantwoorden van je brief en beginnen met een definitie van 'Vooruitstrevendheid'.
De grote waarde van de Europese cultuur is voor mij haar vermogen om zichzelf steeds opnieuw weer te herdefiniëren en zo te verjongen en zich aan te passen aan de hedendaagse eisen.
Vooruitstrevendheid komt voort uit de behoefte om ondanks grote risico's het avontuur aan te gaan en handelingen te verrichten waarvan op het moment van aanvang zeer onduidelijk is wat de uitkomst van die handeling zal zijn maar die tot doel hebben een star geworden situatie in beweging te zetten, dit soort handelingen zijn volgens mij vooruitstrevend. Met name wanneer de verandering ook een verbetering of verrijking van de situatie oplevert.
Zoals elke medaille heeft ook vooruitstrevendheid' een Januskop: een heroïsche en een rücksichtsloze; die naar de omstandigheden of naar de beschouwer zint er vaak mee geassocieerd of soms zelfs mee verward worden.
In mijn terloopse definitie is beeldende kunst een vorm van onderzoek, een vorm van verkenning van (on) mogelijkheden en een manier om alle mogelijke menselijke ervaringen te verbeelden op een wijze waardoor de beschouwer deze (deels ) kan leren kennen, of op zijn minst van hun bestaan een vermoeden kan ontwikkelen dankzij een kunstwerk. Zij is aanvullend op gebieden waar de taal niet in staat is om zin (betekenis) te hebben.
Individueel is een eigenschap die aanduid dat een mens of dier en niet een groep mensen of dieren de oorzaak of werkende kracht is achter het ontstaan van een bepaalde handeling, emotie of gedachte. De ene mens kan in mijn ogen ook individueler zijn dan een andere door het grotere aantal unieke handelingen, of door de complexere aard van de handelingen zelf die desbetreffende persoon voortbrengt.
Over de waarde van die eigenschap spreek ik me in zo verre uit dat ik recent in meerdere communistische landen geweest ben en daar geconstateerd heb dat het beperken van individuele vrijheden rampzalige maatschappelijke gevolgen heeft gehad.
Het individu heeft niet ten onrechte een hoge waarde in de Westerse samenleving. Het zijn vaak vooruitstrevende individuen; 'profeten' van mijn part (zoals J. Kepler, Da Vinci J. Verne etc. ook profeten waren) die de toekomst van een cultuur bepalen doordat ze waanbeelden corrigeren of voorspellingen doen.
Wat betreft de Islamitische cultuur, hetgeen waarvan ik schrik als ik vrouwen in Burqa's zie in Nederland is het gebrek aan vooruitstrevendheid. Ik verwacht een impuls van de Islamitische cultuur waaruit blijkt dat er een begin is van een antwoord op de vraag die deze moderne tijd aan haar stelt. Vandaar dat ik niet naar een bibliotheek KAN gaan voor dat antwoord. Het ontkennen van de behoefte aan dit antwoord door een beroep te doen op eeuwigheidsaanspraken van een oud boek of idee is een ontkenning van het leven en haar uitwerking: de metamorfose en overtuigd mij hierdoor niet.
Een cultuur die niet veranderd zal verstarren. Hiermee stel ik de "verandering ten koste van alles' niet als doel op zich boven het bewaren van het goede.
Maar op dit moment, in deze tijd is de mondiale vraag aan iedere cultuur, dus ook aan de Islamitische 'hoe reageren we op de veranderende omstandigheden?"
Salman Rushdie heeft een poging gedaan een begin te maken met het bespreken van die veranderingen door een gedachte experiment te publiceren. De reacties die daar op volgden laten zien hoe men tegenover veranderingen stond in bepaalde Islamitische landen.
Voor mij persoonlijk wordt mijn interesse voor de Islamitische cultuur pas echt gewekt wanneer ze deze vragen, in haar boeken of kunstwerken, als onderwerp behandeld en haar kunstenaars daarvoor eert en niet vervolgd.
c
Posted by andries at October 28, 2004 05:41 PM